Architektura świecka i sakralna

Jaworki do lat powojennych były stolica regionu łemkowskiego zwanego Rusią Szlachtowską. Ruś Szlachtowska obejmowała wsie: Jaworki, Szlachtową oraz Białą i Czarną Wodę, a więc dolinę Grajcarka i jego dopływów. Stąd dawniej Grajcarek nazywany był również Ruskim Potokiem. Prawdopodobnie w XV wieku, w zasiedleniu terenów od Bieszczadów po Pieniny (czyli również Rusi Szlachtowskiej) wzięli udział Rusini (Łemkowie), przybywający ze wschodu. Wytworzyli regionalną kulturę, ciekawe budownictwo, obyczaje, ubiór i osobliwą gwarę.

Po wojnie w wyniku „Akcji Wisła” w 1947 r. władze komunistyczne dokonały przesiedlenia wszystkich grup regionalnych, w tym również Łemków, na tereny zachodnie i północne Polski. Po przesiedleniu Łemków, budynki wsi Biała i Czarna Woda rozebrano, część ziemi zajęli nowi właściciele, a na obszarze około 1200 hektarów utworzono tereny wypasowe dla owiec przepędzanych na lato spod Tatr. Po Łemkach pozostały nieliczne zabudowania, stare zagrody, cmentarz i cerkiew.

Cerkiew w Jaworkach (obecnie kościół rzymskokatolicki) położona na prawym, wysokim brzegu Grajcarka u podnóża Opołty, zbudowana została w 1798 r. na miejscu dawnej drewnianej cerkwi z 1680 r. Jest to budowla murowana z dominującą więżą zwieńczoną barokowym, krytym gontem hełmem. Wewnątrz zachowało się wyposażenie cerkiewne z końca XVIII w., kompletny ikonostas z cennymi wizerunkami Matki Boskiej i św. Mikołaja.

Ciekawym zabytkiem jest również trój- kopułowa, na planie krzyża greckiego cerkiew w Szlachtowej (dziś kościół rzymskokatolicki). Powstała w latach 1904-1909 w miejscu starej drewnianej cerkwi, wedle projektu architekta Jana Grabowskiego.